۵ گام خلاقیت در مهندسی ارزش

 خلاقیت در مهندسی ارزش

۵ گام خلاقیت در مهندسی ارزش

۵ گام پیشنهادی برای خلاقیت در مهندسی ارزش شامل موارد زیر است:

مقاله مرتبط :‌مهندسی ارزش چیست؟ (تعاریف منابع مختلف)

گام اول خلاقیت در مهندسی ارزش “پیدایش”
 این گام، از نظر شکلی، محتوایی و معنایی، نباید محدودیتی داشته باشد. به زبانی دیگر، در این گام باید آزادی کامل بر فکر و اندیشه برقرار باشد، هیچ  قید وبندی، از دیدگاه عملی بودن، اقتصادی بودن، ممکن بودن و مانند آن‌ها، نباید بر اندیشه و فکر حاکم شود. باید توسَن خیال را آزادانه تا دوردست های فضای اندیشه تاخت، تا ایده های نوین در دوردست ها پیدا شوند.
این گام، شتابان است، دریافت های ناگهانی دارد و به همین علت، خروجی های آن، همراه با عدم قطعیت‌های زیاد است و طبیعتا کیفیت آنها ریسک‌های زیادی به‌دنبال دارد، و باید آگاهانه این ریسک ها را پذیرفت.

بسیاری شگفت زده می شوند و می پرسند که مردم خلاق، از کجا و چگونه ایده های خوب  و خلاقانه خود را پیدا می‌کنند. پاسخ به این پرسش بسیار آسان است :

 از میان انبوهی از ایده های بد و بسیار بد 

کار خلاقیت یا آفرینندگی هم مانند کار معدنچیان الماس است که بیشتر آنچه را که از معدن بدست می آورند، خاک و سنگ است که دور میریزند، ولی کار کَندَن معدن، عَبَث و بیهوده نیست، چون باید کَند، کَند و دوباره کَند تا یکی از آن‌ها، الماس درخشان باشد.

اگر « ایده» نو و نابی ندارید، از خود نا امید و دلسرد نباشید، نباید انتظار داشته باشید که ایده ناب، سریع و آسان بدست آید.

در جریان این گام نباید نگران فُرم، ریتم، هماهنگی، همسازی و سایر ویژگی های شکلی، کیفیت، امکان‌پذیری، اقتصادی بودن و… باشید. به دلایلی که پس از این خواهیم دید، در این گام باید آمادگی داشته باشید که حداقل، نود درصد ایده‌های بدست آمده در این گام را بدور بیندازید.

خود را از همه قید و بندها رها سازید. اگر بیشتر ایده‌های شما که در این گام بدست آمده‌اند، عملی و قابل اجرا باشند، معلوم می شود که خودتان را به اندازه کافی از قید و بندها رها نکرده‌اید. معلوم می‌شود که به اندازه کافی توسن خیال  را نتاخته اید. معلوم می شود که به اندازه کافی در محیط ناشناخته ها و عدم قطعیت فرو نرفته اید. یا به اندازه کافی ریسک نکرده اید.

مقاله مرتبط :‌ مهندسی ارزش در ایران

نکات کلیدی گام اول خلاقیت در مهندسی ارزش:

گام دوم خلاقیت در مهندسی ارزش “آمایش“

این گام، گام آماده کردن ذهن است. باید ذهن را در موارد زیر شفاف و روشن کرد :

عضو کانال تلگرام مدیریت پروژه شوید 

هدف از این پرسش ها آن است که منظور اصلی از کار خلاقانه مورد نظر، روشن و شفاف شود. چون در جریان یک کار خلاقانه، به‌سادگی ممکن است در گیر‌و‌دار مقابله با ابهامات ومشکلات ناشی از آنها، راه و جهت خود را گُم کرد . بنا براین، هرگاه با ابهامات و مشکلات روبرو شدید، به‌جای جستجوی گزینه های متنوع، بهتر است، خود را موقتا از موضوع و مشکلات جدا کنید. به خود فرصت بدهید و از خود بپرسید، من به کجا باید برسم، بدنبال چه هستم، و اگر دیدید که از مسیر  و هدف مورد نظر دور شده اید، دوباره مسیر و جهت خود را درست و میزان کنید.

گام سوم خلاقیت در مهندسی ارزش “زایش“
در این گام باید ایده های به‌دست آمده در گام اول را، از میان نکات و موارد روشن شده در گام دوم گذرانید و آن ایده یا ایده‌هایی  که با آن نکات و موارد، بیشتر سازگاری داشته باشند را برای کار در ادامه این فرایند برگزید. بدین ترتیب، در این گام، یک ایده یا ایده های دوقلو و یا سه قلو زاده می شوند. که ایده یا ایده های برتر نامیده می‌شوند.

دراین گام، خودمان ایده‌های خود را مورد انتقاد قرار می‌دهیم، بنابراین، باید دقت کافی داشته باشیم:

نکته مهم در این گام آن‌است که انتقاد از ایده ها از منظر  واقع بینی و عمل گرایی، نباید آنقدر پیش برود که راه تخیل، نوآوری و خلاقیت را ببندد. توجه داشته باشید:

خود ایده‌ها، آنقدر مهم نیستند که سمت و سوی آن‌ها و این‌که این ایده‌ها، شما را به کجا خواهند بُرد.

مقاله مرتبط :‌استانداردهای مهندسی ارزش

گام چهارم خلاقیت در مهندسی ارزش “پرورش“
بیشتر کار در فرایند خلاقیت در مهندسیا ارزش، در این گام انجام می شود.
در این گام باید با عزم راسخ و نیروی زیاد برای به نتیجه رساندن ایده و یا ایده های برتر تلاش کرد. ایده‌ی برتر، به آن گونه که زاده شده است، ممکن است با واقعیت‌ها و شرایط محیط ناسازگار بوده و از این جهت ناتوان باشد. در این گام باید ایده برتر را با واقعیت‌ها و شرایط محیط سازگار کرده و در نتیجه آن را ماندگار و پُرتوان نمود.

معمولاً در این گام لازم می شود که دوباره و چند‌باره، به گام‌های پیدایش،آمایش و زایش بازگشت کرده، آن گام‌ها را تکرار نموده و به گام پرورش باز گردیم.

گام پنجم خلاقیت در مهندسی ارزش “پردازش“
این گام، گامِ جاافتادنِ ایده، قوام‌دادن به ایده و یا پرداختن به جزئیات آن‌است. بهتر است برای این کار قدری به خود و ذهن خود فرصت دهیم. برای مدت کوتاهی ایده را به حال خود رها کرده و فکر و ذهن خود را از آن جدا کنیم. همانگونه که مرغ، باید مدت معینی صبر داشته و منتظر بماند تا جوجه، در زمان طبیعی اش، از پوسته خود خارج شود.

مقاله مرتبط :‌ دفتر مدیریت پروژه (PMO) چه می‌کند؟

گام پردازش، مخصوصاً بعد از گام‌های پیدایش و پرورش، بیشتر لازم شده و مفید واقع می‌شود. چون در جریان گام پیدایش، ممکن است آزادی عملی که بر فکر و اندیشه حاکم شده باشد، به اندازه کافی نباشد و در نتیجه خروجی گام پیدایش، مقید و بسته بوده و از نظر خلاقیت، رضایت شما را به‌دست نداده باشد. اگر در چنین وضعیتی، مدتی به فکر و ذهن خود فرصت داده و دوباره به گام پیدایش باز‌گردید، خود را در وضعیت مناسب‌تری برای خلاقیت قرار خواهید داد.

همچنین در گام پرورش، ممکن است در جریان سازگار کردن ایده برتر با واقعیت ها و شرایط محیط، با مشکلاتی روبرو شوید و از عهده گذر کردن از آن مشکلات برنیایید.  در چنین وضعیتی نیز، اگر به فکر و ذهن خود فرصت داده و دوباره به آن گام باز گردید، بهتر می توانید ذهن خود را برای پیدا کردن راه حل بکار گیرید.

بسیاری از بزرگان در عرصه خلاقیت، برای مدتی ایده‌های اولیه خود را در حالت نیم پُخته رها کرده و پس از مدتی دوباره به آن باز می گشتند. در آتلیه بیشر نقاشان بزرگ، تابلوهای بسیاری، برای مدت ها نیمه کاره در انتظار می مانند.

وقتی با مشکلات پیچیده کاری روبرو می‌شوید که راه حل های شناخته شده از عهده حل آنها بر نمی‌آیند و نیاز به راه حل‌های خلاقانه دارید، اگر کار و موضوع را چند روزی رها کرده و پس از آن دوباره به آن باز گردید، راه حل های خلاقانه، در ذهن آسوده و آرمیده شما بهتر و آسان تر پیدا می شوند.

یک نکته‌ی بسیار مهم در فرایند خلاقیت در مهندسی ارزش آن‌است که در هر مقطع زمانی در طول مدت این فرآیند، باید با توجه به پیشرفت آن، گام درست و مناسب آن وضعیت را برگزید و در آن گام، باقی مانده و کار کرد.

به عبارت دیگر وضعیت پیشرفت و تکامل فرایند خلاقیت در مهندسی ارزش از یک طرف، و آمادگی و شرایط ذهنی و روانی شما، از طرف دیگر، حکم می‌کند که در کدام یک از گام‌های فرایند آفرینندگی کار کنید.

برای نمونه اگر به اندازه کافی در گام آمایش کار نکرده باشید و خروجی‌های این گام را به اندازه کافی به‌دست نیاورده باشید، پرداختن به گام زایش، بیهوده و بی فایده است.

مقاله مرتبط :‌ تعریف اسکرام

تیم فسپا در زمینه مشاوره و پیاده‌سازی مهندسی ارزش در خدمت شماست.

نوشته شده توسط مسعود باقری کارشناس ارشد مدیریت پروژه و ساخت دانشگاه شهید بهشتی

برگرفته از جزوه نوآوری و آفرینندگی مهندس محمدعلی کاشف