مروری بر چند اصل و تعریف

انسان بطور طبیعی از محیط، جامعه و دیگران خواسته ها و مطالباتی دارد که برایش بالاترین اولویت را داشته و انتظار دارد که تحت هر شرایطی از سوی دیگران محترم شمرده شده و برآورده شوند. این خواسته ها  « حقوق» انسان نامیده می شوند.

حقوق انسان را می توان در چند دسته بشرح زیربخش بندی کرد:

• اول – حقوق فطری و ذاتی:

این حقوق را کسی به انسان نداده است، بلکه انسان بطور ذاتی و فطری، صاحب این حقوق است.

حق حیات و زندگی، حق آزادی، حق پی گیری و بدست آوردن خوشبختی، از جمله این حقوق است.

این حقوق تحت عنوان «حقوق بشر» در منشور سازمان های مختلف جهانی، مانند سازمان ملل متحد و یا در لوح سفالین متعلق به کورش کبیر به رسمیت شناخته شده است، اما همانگونه که گفته شد، این ها حقوق ذاتی و فطری انسان هستند.

• دوم – حقوق شهروندی:

کشورها و جوامع مختلف، در قوانین اساسی خود، ضمن برسمیت شناختن حقوق فطری انسان، حد و مرزهای این حقوق را تعیین کرده و برای شهروندان خود حقوق شهروندی را قائل شده اند.

• سوم- حقوق قراردادی:

انسان ها با انسان های دیگر تعاملات مختلف داشته و در این تعاملات، شرایط مختلفی را یک طرف، «ایجاب»  و طرف دیگر، «قبول» میکند. این شرایط، و «ایجاب» و «قبول» ها در سَنَدی که «قرارداد» نامیده می شود، تصریح می شوند. بدین ترتیب در هر «قرارداد» یا « پیمان» ، هر طرف تعهداتی را قبول می کند،و در نتیجه برای طرف مقابل «حقوقی» ایجاد می شود. این «حقوق» را «حقوق قراردادی» می نامند.

یک نمونه از تعاملاتی که در بالا به آن اشاره شده است، پیوند زناشوئی بین دو نفر است، و قرارداد آن، عقد نکاح است که بموجب آن هر طرف در برابر طرف دیگر تعهداتی را قبول کرده و در نتیجه برای طرف دیگر، « حقوقی» ایجاد می شود.

یک نمونه دیگر از این تعامل ها، «پیمان مشاوره مهندسی»  و یا « قرارداد اجرای پیمانکاری» است. در این گونه قرارداد، یا پیمان، نیز هر طرف تعهداتی را قبول میکند، و در نتیجه آن، طرف دیگر دارای حقوقی می شود.

بنا بر آنچه که گذشت، واژه های کلیدی را می توان بشرح زیر تعریف کرد:

• «حقوق»، خواسته ها و مطالبات فرد یا سازمان است که دیگران پذیرفته و ملزم به اجرای آن شده اند. «حقوق فطری» ، «حقوق شهروندی» و «حقوق قراردادی» از نمونه های آن هستند.

• «قوانین»،کشورها و جوامع انسانی، برای تعیین حدود و مرزهای حقوق افراد و جلوگیری از تداخل «حقوق» یک فرد، در حقوق دیگران، «قوانین» را وضع کرده و اجرای آن قوانین را تعهد می کنند. بنا بر این «قوانین» برای تضمین «حقوق» افراد وضع و اجرا می شود.
• «مقررات»،انسان ها و یا سازمان های انسانی، با افراد دیگر و یا سازمانهای دیگر، تعاملات گوناگونی دارند و در این تعامل ها، شرایط مورد نظر خود را، تعیین کرده و قرار می دهند. این شرایط تعیین شده، که یک طرف ایجاب و طرف دیگر قبول کرده و در قرار داد نگاشته می شود، «مقررات» نامیده می شود.

 

بیشتر بخوانید : تعریف ادعا

نویسنده: امیر مطلق، کارشناس ارشد مدیریت پروژه و ساخت