شرایط لازم برای اقامه دعوا

در پست تعریف ادعا با معانی و مفاهیم آن در کتب مرجع آشنا شدیم.

در این پست سعی داریم در راستای مدیریت پروژه به طور صحیح، شرایط اقامه دعوا را به صورت مقدماتی تشریح کنیم.

با فسپا همراه باشید:

هنگامی که مطابق قواعد و قوانین حقی برای افراد ایجاد شد در صورتی که مورد تجاوز قرار گیرد، قانون‌گذار به صاحب حق اجازه داده است تا از طریق مراجع قضایی احقاق حق نماید.

به مراجع قضایی نیز تکلیف شده تا برابر قواعد موجود به احقاق حق بپردازند و حقی را که مورد تجاوز قرار گرفته از متجاوز گرفته و به صاحب حق مسترد نمایند.

برای احقاق حق صاحب حق باید طرح دعوا نماید. (احمدی، ۱۳۷۵).

اقامه دعوا معمولا به وسیله دادخواست انجام می‌گیرد. برای اقامه دعوا شروطی لازم است و همین که با این شرایط دعوا در دادگاه اقامه شد، دادرس مکلف به رسیدگی به آن می‌گردد.

شرایط اقامه دعوا عبارتند از:

• منجز بودن حق:

حق ممکن است منجز یا معلق باشد و هم‌چنین ممکن است حال یا موجل باشد. تعلیق به این معنی که تحقق و وجود پیدا کردن حق موقوف به شرط باشد. یعنی وقوع یا عدم وقوع حادثه در آینده باشد. البته این تعلیق مانع اقامه دعواست، زیرا حقی که هنوز وجودش محرز نشده قابل مطالبه نیست.

حق موجل است در صورتی که مطالبه کردن آن موکول به گذشتن مدت اجل باشد. بنابراین قبل از حلول موعد سررسید اقامه دعوا برای مطالبه آن جایز نیست. البته بعضی از حقوقدانان وجود حق منجز را شرط اقامه دعوا نمی‌دانند، بلکه آن‌را از شرایط پیروزی در دعوای اقامه شده می‌دانند. (شمس، ۱۳۸۵)

مقاله مرتبط: انواع دعاوی در پروژه‌های ساخت: قسمت اول

• ذی نفع بودن:

کسی که در دادگاهی اقامه دعوا می‌کند باید در آن نفعی داشته باشد. یعنی دعوای او عقلایی بوده و موضوعی را تعقیب نکند که برای او فایده‌ای را در بر نداشته باشد و وقت گرانبهای دادرسان را صرف اموری ننماید که پیشرفت یا عدم پیشرفت آن برای او مساوی باشد.

ماده ۲ آیین دادرسی مدنی می گوید: هیچ دادگاهی نمی‌تواند به دعوایی رسیدگی کند. مگر این‌که شخص یا اشخاص ذی‌نفع یا وکیل یا قائم‌مقام یا نماینده قانونی آنان رسیدگی به دعوا را در برابر قانون درخواست نموده باشد. نفع ممکن است مادی باشد یا معنوی، نفع باید مشروع باشد. یعنی قانون مطالبه آن‌را ممنوع نکرده باشد. مانند مطالبه بهای مبیع، اجاره بهای خانه و غیره.

نقش دادرس قطع و فصل دعاوی حاضر است. از این رو خواهان باید ثابت کند که نفع او موجود و فعلیت دارد و نفع احتمالی کافی نیست.

عضو کانال تلگرام مدیریت پروژه شوید 

• احراز سمت:

سمت عبارت از عنوانی که شخص با داشتن آن، دعوایی اقامه می‌کند یا به دعوای دیگر پاسخ می‌دهد. که این عنوان بر دو گونه خواهد بود یا شخص به عنوان اصیل یعنی کسی که مستقیما در دعوا ذی‌نفع است دخالت می‌کند و یا به عنوان نمایندگی از طرف شخص ذی‌نفع و اصیل در دعوا دخالت می‌کند. مانند: ولی قیم، وصی، مدیر  تصفیه، وکیل و غیره.

• اهلیت قانونی:

آخرین شرط دعوا، داشتن اهلیت مدنی است. مطابق ماده ۹۵۸ قانون مدنی هر انسان متمتع از حقوق مدنی خواهد بود. اما هیچ‌کس نمی‌تواند حقوق خود را اجرا کند، مگر اینکه برای این امر، اهلیت قانونی داشته باشد. همچنین اگرچه همه مردم اهلیت تمتع دارند و می‌توانند از مزایای حقوق مدنی برخوردار شوند، ولی گاهی به موجب قوانین خاصی ممکن است همه یا برخی از مزایای حقوق مدنی از آنان سلب شود. مثلا بیگانگان نسبت به تملک اموال غیر منقول در ایران اهلیت تمتع ندارند، مگر این‌که نسبت به آن با دولت ایران قرادادی بسته باشند. (صدرزاده افشار، ۱۳۸۵)

مقاله مرتبط: خسارات تأخیر وارده به پیمانکار

البته همه دارای اهلیت استیفاء نیستند و نمی‌توانند حقوق خود را اعمال و اجرا کنند، اعمال آن باید به وسیله نماینده قانونی آنان انجام گیرد. اشخاصی را که فاقد اهلیت برای اعمال حقوق هستند، محجور می‌گویند. معاملات این افراد نافذ نیست و از تصرف در اموال و حقوق مالی خود ممنوع هستند. (متین دفتری، ۱۳۸۱)

در ادامه با فسپا همراه باشید.

• اقامه دعوا در مدت قانونی:

اقامه دعوا در مدت قانونی را می‌توان یکی دیگر از شرایط اقامه دعوا دانست. در این خصوص مدت‌ها و آثار آن را باید از هم تفکیک نمود.

در حقیقت در برخی موارد قانون‌گذار مدت‌هایی را تعیین نموده و ذی‌حق را به قید سقوط حق اصلی مکلف به اقامه دعوا نموده است. که در این صورت مدت تعیین شده، مهلت شمرده می‌شود. در موارد دیگری عدم رعایت مدت‌های پیش بینی شده می‌تواند بدون آن‌که خللی به حق اصلی وارد سازد، تحت شرایطی موجب شود که دادگاه از استماع دعوا، به موجب قانون خودداری نماید. (شمس، ۱۳۸۵)

مقاله مرتبط: بررسی تاخیرات پروژه‌های ساخت

• دعوای اقامه شده مختومه شمرده نشود:

ذی‌حق برای احقاق حقوق خود از طریق دادگستری، تنها یک بار می‌تواند علیه شخصی که حقی علیه اوست اقامه دعوا نماید. به این معنا چنانچه دعوای اقامه شده بین همان اشخاص یا اشخاصی که اصحاب دعوا درآن مقام هستند، سابقا رسیدگی شده است و نسبت به آن حکم قطعی صادر شده باشد. در این حالت، دادگاه نسبت به صدور قرار رد دعوا اقدام و بنابراین رسیدگی به وجود یا عدم حق اصلی منتفی می‌شود. (شمس، ۱۳۸۵)

از اینکه در راستای پیاده سازی مدیریت پروژه، فسپا را دنبال می‌کنید از شما سپاسگزاریم.

در مقاله بعدی سعی می‌شود انواع دعاوی در پروژه‌های ساخت را جستجو نماییم.

مدیریت پروژه، هزینه نیست، سرمایه گذاری است.

بیشتر بخوانید : پیش درآمدی بر حق و تعهد

بیشتر بخوانید: تعریف ادعا

نویسنده:

امیر مطلق

کارشناس ارشد مدیریت پروژه و ساخت